SS 433

SS 433

SS 433 - wizja artysty
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Orzeł
Rektascensja	19h 11m 49,56s
Deklinacja	+04° 58′ 57,6″
Odległość	18 000 ± 700 ly 5500 ± 200 pc
Wielkość obserwowana	14,2m
Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy	gwiazda podwójna, mikrokwazar
Typ widmowy	A7Ib
Alternatywne oznaczenia
2MASS: J19114957+0458578 V1343 Aql, GAL 039.7-02.0, USNO 659, 1A 1909+04, 87GB 190920.8+045332, NEK 40.1-02.1, 3A 1909+048, GPS 1909+049, RGB J1911+049, BWE 1909+0453, GRS 039.60 -01.80, RX J1911.7+0459, 4C 04.66, 1H 1908+047, 1RXS J191149.7+045857, 2E 1909.3+0453, HBHA 204-02, AAVSO 1906+04, 2E 4204, INTEGRAL1 110, TXS 1909+048, 1ES 1909+04.8, INTREF 969, 4U 1908+05

SS 433 – układ podwójny, pierwszy odkryty mikrokwazar. Gwiazda należy do masywnych rentgenowskich układów podwójnych, jest też radioźródłem, ale jej zadziwiające własności zostały odkryte w zakresie optycznym. Początkowo SS 433 został zauważony jako jedno z wielu źródeł o silnej linii emisyjnej wodoru (linia Balmera Halpha) i ujęty w katalogu Stephensona i Sanduleaka (1977)^[1]. Dopiero dalsze badania wykazały, że linie wodoru w tym obiekcie wykazują dramatyczne systematyczne zmiany położenia w stronę czerwonej i niebieskiej części widma^[2], odpowiadające ruchowi z relatywistyczną prędkością. Układ składa się z gwiazdy dostarczającej masę i gwiazdy zwartej, na którą dostarczana masa opada tworząc precesujący dysk akrecyjny oraz relatywistyczny, wąski dżet, poruszający się z prędkością 0,26 prędkości światła w próżni^[2]. Gwiazda – donor to gwiazda typu A, o masie około 12 mas Słońca, a masa gwiazdy zwartej oceniana jest ostatnio na około 4 masy Słońca^[3], zatem jest to raczej czarna dziura niż gwiazda neutronowa. Gwiazda towarzysz nie wypełnia powierzchni Roche’a, a przepływ następuje w formie wiatru^[4], podobnie jak w Cygnus X-1.

Okres orbitalny układu to 13 dni, okres precesji dysku to 162 dni. Odległość do źródła wynosi ok. 5,5 kpc^[5][6]. Układ jest fizycznie powiązany z pozostałością po supernowej W50 – gwiazda zwarta układu SS 433 powstała w wyniku wybuchu supernowej, którego pozostałością jest właśnie W50. Wybuch supernowej miał miejsce ok. 100 000 lat temu^[6].